KİTLESEL FONLAMA TANITIM

Kitlesel Fonlama bir doğrudan fonlama sistemidir. Kitlesel Fonlama, “crowdfunding” kelimesinin türkçe karşılığı olarak türetilmiş bir terimdir. Kitlesel fonlama; bir ürün, organizasyon ya da projenin dijital platformlar aracılığı ile tanıtılması ve gerçekleştirilmesi için gerekli olan fonun doğrudan bu platformlar üzerinden temin edilmeye çalışılmasıdır. Özetle alternatif bir finansman yöntemi olarak bir ön talep oluşturma ve iş avansı toplama faaliyetidir.

2. Kitlesel Fonlamanın Unsurları nelerdir?

Sistemin 3 önemli unsuru: Proje sahibi, Projeyi fonlayanlar ve Dijital platform (web sayfası).

Proje Sahibi: Bir projesi olan herkes kitlesel fonlama talebinden bulunabilir. Kitlesel fonlama, sadece kar amaçlı çalışmaların fonlaması için oluşturulan bir yapı olmadığından dolayı proje sahibinin bir girişimci olması şart değildir. Bir sosyal sorumluluk projesi, organizasyon, film veya müzik klibinin çekiminde kitle fonlamasının konusu olabilmektedir. Bu durumda proje sahibinin belirli yeterliliklere sahip olması zorunlu değildir.

Projeyi Fonlayanlar: İsminden de anlaşıldığı gibi kitlesel fonlama kavramı, toplum tarafından bir çalışmaya maddi destek verilmesidir. Projeyi fonlayanlar, projenin niteliğine göre bir getiri beklentisi ile yatırım amaçlı olarak destekleyeceği gibi, sosyal amaçlı olarak bir maddi getiri beklentisi olmadan farklı gerekçelerle projeleri destekleyebilir.

Kitlesel Fonlama Platformu: Platform (web sayfası), bir ürün veya projeye destek vermek isteyenleri proje sahipleri ile buluşturarak, ürün ve projelerin gerçekleşmesine katkı sağlamaktadır. Platformlarda, destek bekleyen bir ürün ya da projenin tanıtımı yapılır. Fon sahipleri platformda bulunan projelerden desteklemeye uygun gördüklerini destekler. Platformların alt yapıları doğrultusunda, ödemeler, farklı ödeme araçları (kredi kartı, sanal kart, EFT, paypal vb.) veya farklı finansal varlıklar (sanal para, döviz, kıymetli maden vb.) ile yapılabilir. Platform yöneticileri ödemelerden % 5 civarında hizmet bedeli kesmektedirler. Bazı platformlar, projeler yeterli desteği görmezse toplanan fonları herhangi bir kesinti yapılmadan katılımcılara iade edebilmektedir.

3. Kitlesel Fonlama Türleri nelerdir?

Dünya uygulamalarında üç tür fonlama yapılmaktadır. Ürün bazlı (reward-based), Hisse bazlı (equity-based) ve Borçlanma bazlı (debt-based)

Ürün Bazlı Kitlesel Fonlama

Kitlesel fonlama türleri içinde en yaygın kullanılan, platform ve proje adedi en fazla olan türdür. Bu fonlama türü, “hediye” bazlı diye tanımlanmaktadır. Zira proje sahipleri, fonlayanlara karşı bir yükümlülük içinde değildir. Ancak projeyi destekleyenler bağışta bulunmadığı taktirde projenin çıktısı veya fonlama nispetinde muadil bir karşılık kendilerine verilir. Bu fonlama türünde proje sahibinin ürün veya projesi platform üzerinden yeterli desteği (platform üzerinde önceden belirlenen) gördüğü taktirde, projeyi fonlayanlara yaptıkları ödeme karşılığında ürün teslim edilir. Bu tür projelerde talep edilen fon miktarı düşük olduğundan, gerçekleşen projeler göreceli olarak diğerlerine göre daha fazladır ve gerçekleşme olasılığı daha yüksektir.

Hisse bazlı Kitle Fonlama

Başlangıç sermayesi için kullanılan bu sistem dâhilinde ise projeye finansal destek sağlayan yatırımcılar, bir getiri beklentisi içinde proje ortağı olmaktadırlar. Bu tarz projelerden beklenen fon, ölçek olarak ürün bazlı projelerden daha büyük olmaktadır. Diğer kitlesel fonlama uygulamalarında olduğu gibi burada da öncelikli olarak hedeflenen fonun yeterli düzeyde olması şarttır. Yeterli düzeye ulaşamayan projelerde destekçilere fonları geri ödenir. Proje destekçisinin (yatırımcının) bu tarz projelerden beklentisi, şirket yeterli karlı düzeye geldiğinde elindeki hisseleri başka yatırımcılara belli bir değer üzerinden satmaktır. Bu tarz kitlesel fonlama uygulamaları düzenlemeye tabidir. Türkiye’de de Sermaye Piyasası Kanunu’nda tanımı yapılmış ve Sermaye Piyasası Kurulu’na bu konuda düzenleme yapmak yetkisi verilmiştir.

Borçlanma Bazlı Kitlesel Fonlama

Bu fonlama türü platformlar üzerinde borç alma-verme faaliyetlerini kapsar. Platform üzerinden proje sahipleri, hedeflenen fonu, belirlenen faiz ve vade koşulları çerçevesinde, belirlenen bir süre içerisinde potansiyel yatırımcılardan borçlanmayı hedefler. En büyük avantajı borçlanmada bir aracı finansal kuruluşun kullanılmaması ve buna bağlı olarak borçlanma maliyetlerin daha düşük olmasıdır. Bu sistemin güvenli olarak işlemesinde, girişimcinin projeye konu varlığı platforma teminat olarak vermesi önemli bir uygulamadır. Borcun vadesi boyunca varlığın işletme hakkı proje sahibinde olmakla birlikte mülkiyeti kendisine verilmemektedir.

4. Dünya’da Kitlesel Fonlama Uygulamaları ne kadar yaygındır?

Dünya ölçeğinde yıllara yaygın olarak hem platform sayısında hem de platformlarda gösterime giren proje sayısında ve projelere sağlanan fon miktarındaki artış, sistemin ciddi bir potansiyeli barındırdığını ortaya koymaktadır.

Statista.com’un yaptığı bir çalışmaya göre, 2017 yılında 14 milyar 560 milyon $ değerinde olan kitlesel fonlama platformlarından toplanan fon büyüklüğünün 2022 yılında 57 milyar $’a çıkacağı tahmin edilmektedir.

Statista tarafından hazırlanan 2017 raporuna göre, 14.6 milyar $’lık kitlesel fonlamanın, 6,58 milyar $’lık kısmı Çin’de gerçekleşmiştir. Bu fonlamanın 4.92 milyar $ kısmı ürün bazlı, 1.66 milyarlık kısmı ise hisse bazlı kitlesel fonlamadır. 2017 yılında ABD’de ise 2.60 milyar $’lık fonlama gerçekleşirken, Avrupa’da 1,91 milyar $’lık fonlama gerçekleşmiştir. Ayrıca ABD’de 2017’deki başarı ile tamamlanmış proje sayısı, ürün bazlı kitle fonlamasında 177 bin adet iken, hisse bazlı kitle fonlaması 4 bin 300 adet olmuştur.

Grafik 1. Proje Başvuru Sayıları (Statista, 2017)

5. Dünya’da en çok kullanılan Kitlesel Fonlama Platformları hangileridir?

1. www.kickstarter.com
2. www.indiegogo.com
3. www.patreon.com
4. www.gofundme.com
5. www.crowdrise.com
6. www.pledgemusic.com
7. www.razoo.com
8. www.rockethub.com
9. www.crowdfunder.com